روشهای تهیه مواد معطر
در این مقاله ، روشهای تهیه مواد معطر در ساخت و پیدایش عطرها را در میان خواهیم گذاشت . قبل از اینکه عطر از ترکیب مواد معطر بدست بیاید ، مواد معطر اولیه مورد استفاده در عطرهای مختلف باید تهیه گردند . مواد معطر مص،نوعی از طریق واکنش‌های موجود در شیمی آلی تولید شده ، تخلیص می‌گردند . مواد معطر موجود در منابع طبیعی با استفاده از روشهای استخراج مختلف از مواد خام استخراج می‌شوند . نتیجه این استخراج بسته به میزان موم در مواد استخراج شده اسانس ، ابسولوت (absolute) ، کُنکریت (concrete) و یا کره نامیده می‌شوند . همه این روشها ، تا اندازه‌ای ، بوی ترکیبات معطر بدست آمده از مواد اولیه را تغییر می‌دهند . این مشکل بعلت استفاده از گرما ، حلال‌های قوی و یا تأثیر اکسیژن در روند استخراج می‌باشد که ترکیبات معطر را از حالت طبیعی خارج کرده بطوریکه خصوصیات بویایی آنرا تغییر داده و یا کاملاً بی‌بو می‌سازد .
روشهای استخراج مایع – مایع ( استخراج با حلال )
مهمترین و متداولترین روش اقتصادی استخراج ترکیبات معطر در عطر سازی نوین می‌باشد . در این روش مواد خام در حلالهایی که می‌توانند ترکیبات معطر مورد نظر را در خود حل کنند غوطه ور می‌گردند . عمل خیساندن در این روش از چند ساعت تا چند ماه می‌تواند طول بکشد . اغلب ترکیبات معطر مواد چوبی ، فیبری و حیوانی از این روش استخراج می‌شوند . مواد معطری که بعلت فراریت زیاد از طریق تقطیر نمی‌توانند استخراج گردند و همچنین آنهایی که دما ، ترکیبات و ماهیت آنها را عوض می‌کند ، از این روش استخراج می‌شوند . حلالهایی که معمولاً در روش خیساندن / استخراج با حلال استفاده می‌گردند شامل هگزان و دی متیل اتر می‌شوند . محصول این روش بنام کنکریت (concrete) معروف است .
استخراج با سیال فوق بحرانی : یک روش نسبتاً جدید برای استخراج ترکیبات معطر از مواد خام که در آن از دی اکسید کربن فوق بحرانی استفاده می‌شود . با توجه به دمای پایین پروسه و همچنین غیرفعال بودن دی اکسید کربن ، ترکیبات معطر استخراج شده بویی بسیار نزدیک به مواد خام اولیه دارند .
استخراج با اتانول : نوعی از استخراج با محلول که ترکیبات معطر را مستقیماً از مواد خام خشک بدست می‌آورد ، علاوه بر آن مقداری ترکیبات روغنی ناخالص در نتیجه این فرایند باقی می‌ماند . این روش برای استخراج مواد معطر از گیاهان تازه استفاده نمی‌شود ، چرا که مقدار زیادی آب باقی می‌ماند که ترکیبات معطر آن دوباره بایستی توسط حلال استخراج گردد .
تقطیر
یک روش معمول در تهیه ترکیبات معطر از گیاهانی نظیر بهار نارنج و گل رز می‌باشد . در این روش ، مواد خام حرارت داده شده و مواد معطر از طریق میعان بخار بوجود آمده بدست می‌آیند .
تقطیر با بخار آب : بخار آبی که از جوشاندن آب ایجاد می‌شود از مواد خام عبور داده شده و مواد معطر فرار را جدا می‌کند . میعانات بدست آمده از تقطیر در بالن فلورنس جمع‌آوری می‌گردد . اینکار باعث می‌شود تا آب به آسانی از روغنهای معطر جدا شود . آب بدست آمده از میعان که مقداری مواد معطر در خود دارد به هیدروسُل معروف بوده و گاهی فروخته می‌شود . این روش استخراج برای منابع گیاهی تازه مانند گل ، برگ و ساقه‌ها بسیار مرسوم می‌باشد .
تقطیر خشک / تقطیر تخریبی : در این روش مواد خام بطور مستقیم و بدون حلال نگهدارنده‌ای مانند آب در ظرف تقطیر حرارت داده می‌شوند . ترکیبات معطری که با حرارت زیاد بدست آمده‌اند اغلب تحت تأثیر فرایند گرماکافت بدون آب قرار گرفته و ترکیبات معطر دیگری را بوجود می‌آورند . این روش برای استخراج ترکیبات معطر از کهربا و رایحه‌های چوبی که در آنها حالت سوختگی مد نظر باشد بکار گرفته می‌شود .
تقطیر جزء به جزء : با استفاده از برج تقطیر اجزاء مختلف تقطیر شده از یک ماده بطور انتخابی می‌توانند جدا گشته تا بوی محصول نهایی را بهبود ببخشند . اگر چه این روش بسیار گران تمام می‌شود ، اما گاهی برای حذف بوهای نامطبوع از مواد ، بکارگرفته می‌شود تا عطر ساز را در کنترل فرایند ترکیب عطرها کمک نماید .
پرس سرد
برای تهیه روغن در این روش مواد خام تحت فشار و پرس قرار می‌گیرند . از میان تمام مواد خام موجود ، این روش فقط برای استخراج روغنهای معطر پوست میوه مرکبات استفاده می‌شود ، چراکه روغن موجود در آن به اندازه‌ای زیاد است که استفاده از آن را بطور اقتصادی ممکن می‌نماید .
استخراج بوسیله روغنهای جاذب
در این روش مواد معطر جذب یک چربی و یا موم جامد شده و بعد بوسیله اتانول روغنهای مطر از آنها جدا می‌گردند . این روش وقتی بکار می‌رود که بعلت تغییر ماهیت روغنهای معطر ، بعلت وجود حرارت بالا ، از روش تقطیر نتوان استفاده کرد . این روش امروزه بعلت هزینه‌های گزاف آن و وجود روشهای مؤثرتر دیگر ، بطور معمول استفاده نمی‌شود .
نام رایحه‌های استخراج شده
به رایحه‌های استخراج شده از روشهای بالا بطور کلی « اسانس » ( Essntial oils ) گفته می‌شود . در صنعت عطرسازی زبان دقیقتری وجود دارد تا منبع ، خلوص و تکنیک استخراج یک اسانس را شرح دهد . از این مواد استخراج شده ، فقط ابسولوت ، اسانس ، و تنتورها بطور مستقیم در فرمول بندی عطرها استفاده می‌شوند .
ابسولوت : مواد معطری هستند که از طریق خلوص پماد و یا کنکریت و با استفاده از اتانول بدست می‌آیند . با استفاده از یک ترکیب آب دوست مانند اتانول ، بدون حل کردن ملکولهای مواد غیر معطر مومی ، بیشتر ترکیبات معطر از مواد مومی شکل استخراج می‌شوند . ابسولوت‌ها به شکل یک مایع روغنی دیده می‌شوند .
کُنکریت : مواد معطری که با استفاده از روش استخراج با حلال با هیدروکربنهای فرار ، از مواد خام بدست می‌آیند . کنکریت‌ها بعلت سهولت حل شدن ترکیب‌های آب گریز در حلال‌ها ، حاوی مقدار زیادی موم هستند . به همین دلیل کنکریت‌ها در مراحل بعدی با استفاده از روش تقطیر و یا استخراج با حلال اتانول بیشتر تصفیه می‌شوند . کنکریت‌ها موادی مومی شکل و یا جامدهای رزینی یا روغنهای غلیظ مایع می‌باشند .
اسانس : مواد معطری که از طریق روش تقطیر و یا پرس سرد از مواد خام بدست آمده و به شکل مایع روغنی دیده می‌شوند . گاهی اوقات به مواد بدست آمده از روش پرس سرد ، روغن پرس گفته می‌شود .
پماد : چربی جامد معطری که از روش استخراج با روغنهای جاذب بدست می‌آید ، پماد گفته می‌شود ، که ترکیبات معطر در مواد خام در آن به چربی حیوانی جذب می‌شوند . پمادها بشکل مواد جامد روغنی و چسبناک دیده می‌شوند .
تنتور : به مواد معطری که مستقیم از طریق شناور کردن مواد اولیه در اتانول بدست می‌آیند . تنتورها به شکل مایع رقیق دیده می‌شوند .
محصولاتی که از روشهای گوناگون استخراج می‌شوند به نام‌های مختلفی معروفند حتی اگر منابع اولیه‌شان یکی باشد . برای مثال ، شکوفه‌های بهار نارنج که تحت فرایند استخراج با حلال قرار می‌گیرند ، محصولاتی بنام « ابسولوت بهار نارنج » می‌دهند اما اگر از روش تقطیر اسانس گیری شوند به محصول آن « روغن نرولی »( neroli oil ) گفته می‌شود .
نظر بدهید