از کاوش در طبیعت تا کشف ترکیبات کلیدی در عطرسازی

کاوش هایی که در طبیعت با انگیزه شکار در روزگار ماقبل تاریخ و توسط قبایل انسانی انجام می گرفت اغلب منجر به کشف و تجربه مواد شگفت انگیزی می شد که این مواد رفته رفته  استفاده های مختلفی در زندگی روزمره ی آن قبایل پیدا می کردند. نیاکان ما در زمان های دور، بر روی درخت و یا لانه هایی بر روی زمین زندگی می کردند، بسیار شبیه به روشی که امروزه شامپانزه ها  زندگی می کنند. این امر موجب قدردانی همیشگی ما از شاخه های سبزی است که برای مدت مدیدی آشیانه نیکان ما بوده اند. محصولات متنوع حیوانی که حاصل از شکار حیوانات  بودند برای تهیه پوشاک، پناهگاه، ابزار و خصوصا ًخوراک به کار برده می شدند. در لوای این فعالیت ها، بوهای مطبوع فراوانی نیز کشف می شدند. علاوه بر آن، جمع آوری علف، گیاهان و اجزاء نباتات مختلف، انسان را با مواد معطری آشنا کرد که این مواد توسط او به خوبی مورد استفاده قرار گرفتند.

کشفیاتی که از هر سفر در طبیعت به دست می آمد به اطلاع افرادی در هر قبیله که (به منظور حفظ فرهنگ و نژاد آن قبیله برگزیده می شدند) می رسید. در نتیجه این افراد همچون دایرة المعارف بودند که به تاثیرات دارویی یا سمی مواد طبیعی و حیوانی واقف بودند و با گذشت قرون متمادی دانش شفاهی آن ها گسترش می یافت. همگام با گسترش دانش انسان، صنعتگران و هنرمندان، از مواد مختلف، استفاده های جدید و متنوعی به عمل می آورند. در میان این تمدن های بدوی بود که دانش تولید شیشه، مواد معطر و الکل پدید آمد.

کشف شیشه های عطر

شیشه از طریق ذوب سیلیکا (که حدود 60 درصد سطح زمین را تشکیل می دهد)، به همراه سدیم کربنات و کلسیم کربنات یا آهک که باقیمانده ی زندگی دریایی بر روی سطح زمین است، ساخته می شود. مردمان مصر و بین النهرین کشف کرده بودند هنگامی که شن و خاکستر باهم حرارت داده شوند، ماده ای سخت، شکننده و شفاف تولید می شود. افزودن سنگ آهک استحکام شیشه را بیشتر می کرد و ماندگاری بیشتری به آن می داد. بنابراین از طریق سیلیس، سدیم کربنات و کلسیم کربنات، بستری برای گسترش و پیشرفت علم شیمی ایجاد شد که تا امروز نیز ادامه دارد.

کشف الکل عطرسازی

اولین مشروبات الکلی به احتمال فراوان از تخمیر تصادفی انگور کشف شدند. اکثر میوه ها، آلوده به میکروب هایی هستند که این میکروب ها غالبا به سطح کرک دار آن میوه ها می چسبند. میکروب ها در شرایط آب و هوایی مناسب موجب می شوند فرایند تخمیر به طور طبیعی انجام شود، و آب و هوای سرزمین بین النهرین کاملا مناسب چنین فرایندی بود. در چین نیز در حدود ی1ک هزار سال قبل از میلاد مسیح، الکل مقطر تولید می شده است. همچنین تولید آب جو از نشاسته موجود در عصاره غلات، در حدود هفت هزار سال پیش در مصر رواج داشته است. بوزا (آب جویی که از این طریق تولید می شد) میخانه های امروزی را در ذهن تداعی میکند. با تولید اتانول، یک ترکیب کلیدی دیگر برای ساخت عطر به دست آمد.

کشف مواد معطر

کشف ترکیبات عطری از دورانی شروع شد که مصری ها و یونانی ها مکرراً در آبی که روغن های معطر داشت غسل می کردند، روغن های معطر را به بدن خود می مالیدند و از بخور برای معطر کردن هوا استفاده می کردند. هومر شاعر یونانی حتی تا آنجا پیش رفت که به مهمانان خود پیشنهاد داد که یک میزبان خوب باید بلافاصله پس از ورود مهمانان خود حمام و روغن های معطر ارائه دهد. رومی ها به همان اندازه سخت کوش بودند و علاوه بر حمام کردن مکرر، لباس های خود را به عطر خیس می کردند و حتی تا آنجا پیش می رفتند که اسب ها و حیوانات خانگی خود را معطر می کردند. علاوه بر عطرهای پوشاننده، مردم باستان از نبوغ قابل توجهی در ابداع فرمول های خوشبو استفاده می کردند و ترکیباتی از تخم شترمرغ، لاک لاک پشت و گردو را برای پوشاندن بوی بدن خود بکار می بردند. آنها همچنین مرهم هایی مبتنی بر روغن را با بوی شیرین تهیه می کردند که حاوی مواد طبیعی مانند دارچین، علف لیمو، زنبق، گل رز، مر، هل و کاسیا بود. در قرن سیزدهم شیمیدانان بر هنر تقطیر برای استخراج اسانس از محصولات طبیعی مانند گلها و ادویه جات تسلط یافتند. این روغن‌ها را می‌توان با گیاهان تازه تقویت کرد و سپس با الکل ترکیب کرد تا عطری پایدار و ماندگار ایجاد کند، که سپس برای خوشبو کردن بدن و پوشاندن هرگونه بوی بد استفاده می شد.

کشفیات در باب عطرسازی تا همین قرن های اخیر ادامه داشت. مثلا در قرن شانزدهم کسانی که توانایی خرید ادکلن های گران تر و تصفیه شده را نداشتند، سریعاً جایگزین دیگری پیدا کردند. ملوانان در آن دوره کشف کردند که برگ بو از هند غربی روشی موثر برای پوشاندن بوهای بدن است که به ویژه در محله های دریایی مورد استقبال قرار می گرفت. در ابتدا، آنها به سادگی برگ های خشک را روی بدن خود می مالیدند و روغن معطر را روی پوست خود می گذاشتند، اما یک ملوان ایده ای بکار گرفت و برگ های بو را در محصول دیگری از دریای کارائیب، در رام (که یک نوشیدنی الکلی تخمیر شده از ملاس بود) خیس کرد. ساکنان جزیره این دستور اولیه را گرفتند و ادویه های معطر کارائیب مانند میخک و دارچین را اضافه کردند و ادکلن ارزان قیمتی ساختند که خیلی زود آنقدر محبوبیت جهانی پیدا کرد که به عنوان یک محصول آرایشی ضروری به سراسر جهان صادر شد.

همه کاوش ها در طبیعت برای کشف مواد عطرسازی در ابتدا گیاهان و حیوانات به عنوان منبعی طبیعی بوده اند. گیاهان از دیرباز در عطرسازی به عنوان منبع اسانس و ترکیبات معطر استفاده می شده است. این مواد معطر معمولاً متابولیت های ثانویه ای هستند که توسط گیاهان به عنوان محافظت در برابر گیاهخواران، عفونت ها و همچنین جذب گرده افشان ها تولید می شوند. این دسته از منابع طبیعی می تواند از قسمت های مختلف گیاه به دست آمده باشد و یک گیاه می تواند بیش از یک منبع از مواد معطر ارائه دهد، به عنوان مثال قسمت های هوایی و دانه های گشنیز بوهای متفاوتی با یکدیگر دارند. برگ ها، شکوفه ها و پوست میوه پرتقال منابع مربوط به روغن پتی گرین، نرولی و پرتقال هستند. حیوانات نیز از طریق برخی ترشحات خود می توانند مواد اولیه برای عطرسازی را فراهم آورند. این مواد طبیعی در گذشته به عنوان منابع اولیه خوشبوسازی استفاده می شد ولی در حال حاضر به دلیل صدمه زدن به حیوانات و انقراض آنها استفاده از مواد طبیعی حیوانی ممنوعیت دارد. علاوه بر ترشحات خوشبوی حیوانات پوست آنها نیز کاربردهایی داشت. اما امروزه منابع دیگری هم برای طراحی روایح مختلف در دسترس عطار قرار می گیرد که آروماتیک های مصنوعی است و اغلب به عنوان یک منبع جایگزین و از ترکیباتی است که به راحتی از منابع طبیعی به دست نمی آیند.