ساخت عطر

ساخت عطر هم دانش است و هم هنر. معطرسازی محصولات مختلف که امروزه انجام می شود کار چندان ساده ای نیست. این کار متکی به هنر عطرسازان و شیمی دانان است. صنعت عطرسازی یک صنعت جهانی است که حجم سالانه بازار آن 152 میلیارد دلار آمریکا است. بازار عطر جهان عمدتاً در اختیار شش شرکت بزرگ بین المللی است که 57 درصد کل بازار را در اختیار دارند. این شرکت ها شامل شرکت سوئیسی ژیوودان Givaudan، شرکت آمریکایی آی.اف.اف IFF، شرکت سوییسی فیرمنیخ Firmenich، شرکت آلمانی سیمرایز symrise، شرکت انگلیسی _ هلندی کوئست اینترنشنال و شرکت ژاپنی تاکاساگو takasago هستند. عطرها و طعم دهنده هایی که توسط این شرکت ها تولید می شوند، توسط تولید کننده های دیگر در قالب محصولات مختلف به زندگی روزمره ی ما وارد می شوند و به دامنه انتخاب ما وسعت می بخشند. انواع شامپوها و حالت دهنده ها با رایحه ی ملایم یا تند که ممکن است در آن ها از عصاره های گیاهی به منظور بهبود عملکرد استفاده شده باشد، محصولات شوینده ی لباس که طراوت زا هستند و به گونه ای طراحی شده اند که رایحه ی آن ها به البسه می چسبد، تمیزکننده هایی که به همان اندازه که به سطوح جلا می دهند  به آن ها رایحه ای دلپذیر نیز می بخشند و طیف وسیعی از انواع عطرها، ادکلن ها، ادوتویلت ها و ادوپرفیوم ها که می توانند پیغام دعوت نزدیک شدن و یا دورشدن را به دیگران منتقل کنند.

عطر، پرستیژ، شخصیت، آرامش، ملایمت، اعتماد، تازگی و تمیزی به ارمغان می آورد، با این وجود برخی از افراد به ضرورت استفاده از عطر در زندگی اعتقادی ندارند. ساخت عطر ادیو، از دریافت بریف گرفته تا ساخت اولین نمونه، ارزیابی و سم شناسی آن و هم چنین تولید نمونه های آن برای سایر محصولات، به همان روشی صورت می گیرد که امروزه در صنعت عطر سازی رایج است. لازمه ی کار شیمیدان برای تولید محصولات مدرن، دانش کافی و پشتکار فراوان است. عطر نیز از این قاعده مستثنی نیست.

ساخت عطرها بخش مهمی از خیلی از صنایع را از تولید کالاهای لوکس گرفته، تا صنایع غذایی و مواد شیمیایی خانگی، در بر می گیرد. استفاده از عطر یا ترکیبات معطر در این صنایع، به منظور استفاده از حس بویایی مصرف کنندگان جهت جلب توجه آنها برای خرید عطر یا محصول معطر می باشد. به همین دلیل تمایل زیادی برای پیدا کردن فرمول عطرهایی که به لحاظ زیبایی شناختی برای مردم دلپذیر باشد وجود دارد.

ساخت عطرها به متخصصین ترکیب عطرها، که در این صنعت به عطرساز یا پرفیومر (perfumer) معروف هستند سپرده می شود. گاهی به آنها به علت توانایی خوب بویاییاشان و مهارتشان در ترکیب عطرها، نِز (Nez) که معادل فرانسوی کلمه انگلیسی (nose)  یا بینی است گفته می شود. ساخت عطرها با راهنمایی و نظرات مشتری ها و یا کارکنان یک عطرساز شروع می شود. مشتری یک عطرساز یا کارکنانش، شامل خانه های مُد و شرکت های بزرگ از صنایع مختلف می باشند. در مرحله بعد، عطرساز با ترکیب رایحه ها و مواد معطر مختلف به بوی مورد نظر دست یافته و فرمول آن را به مشتری می فروشد. این عطرها سپس یا در ساخت محصولات دیگر، بعنوان رایحه های کاربردی (مانند شامپو، لوازم آرایش، شوینده ها، داخل اتومبیل و غیره) استفاده شده، و یا به عنوان رایحه های لطیف (fine fragrance) در جامعه بازاریابی شده و به فروش میرسند .

برای ساخت یا فرمول بندی عطر هیچ روش یگانه و استانداردی وجود ندارد، اما چارچوب های کلی ای وجود دارند تا چطور عطر از یک مفهوم می تواند ساخته شود. خیلی از افزودنیهای موجود در عطر در بوی آن تأثیری ندارند. خیلی از عطرها حاوی مقادیری از آنتی اکسیدان ها و مواد رنگزا می باشند تا طول عمر و بازاریابی و فروش آنها را بهبود ببخشند.

طی ساخت هر اسانس معطری ده ها تا صدها مواد افزودنی مختلف استفاده می شود و این مسئله بسته به نوع نقشی است که آن عطر بازی خواهد کرد. این مواد افزودنی را می توان به چهار گروه مختلف تقسیم کرد :

• ترکیبات اصلی (قلب): شامل یک یا چند ماده برای مفهوم خاصی مانند «گل» می باشد. پس باید چند ماده مختلف با هم ترکیب شوند تا یک بوی اصلی بصورت «انتزاعی» بوجود بیاید بطوریکه هیچ تشابهی با مواد موجود در طبیعت نداشته باشد. برای مثال عصاره های یاس و رز می توانند با هم ترکیب شوند تا یک رایحه با بوی انتزاعی گلها بوجود آورند. طعم دهنده کولا (cola) یک مثال خوب برای مواد اصلی انتزاعی می باشد .
• اصلاح کننده ها: این مواد رایحه اصلی را طوری تغییر می دهند تا خصوصیت خاصی را در آن ایجاد نمایند، برای مثال استرهای میوه ای به ترکیبات اصلی گلی اضافه می شود تا رایحه ای با خصوصیات گلی–میوه‌ای بوجود بیاورند؛ مرکبات می تواند به منظور تازه تر کردن رایحه گلی اضافه شود. بوی گیلاس در کولا می تواند بعنوان اصلاح کننده در نظر گرفته شود .
• مخلوط گرها: گروهی بزرگ از مواد افزودنی هستند که انتقال بوی یک عطر بین لایه های مختلف موجود در آن را ملایم و روان تر می کنند. اینها خودشان به عنوان جزئی از افزودنیهای بوی اصلی نیز می توانند استفاده شوند. از ترکیبات معمول که بعنوان مخلوط گر استفاده می شوند می توان از لینالول و هیدروکسی سیترونلال (hydroxycitronellal) نام برد.
• تثبیت کننده ها: به عنوان تکیه گاهی برای تقویت بوی اصلی به کار می روند. بسیاری از رزین ها، روایح چوبی و پایه های کهربا به عنوان تثبیت کننده استفاده می شوند .

در ساخت عطر نُت‌های بالایی، میانی و پایه هر عطری می توانند جداگانه بوهای اصلی و افزودنیهای تقویت کننده جداگانه ای داشته باشند. سپس عطرساز، مخلوط اسانس های معطر بدست آمده را در اتانول و آب حل کرده، و در ظرف هایی برای چند هفته نگه می دارد و بعد آنها را با ابزارهای خاصی فیلتر می کند تا مواد موجود در مخلوط عطر تثبیت شده و هر گونه ته نشینی از آن زدوده گردد. و در نهایت مخلوط عطر در بطریهای مخصوص بسته بندی می شوند .

برای ساخت روایح امروزه به جای اینکه یک رایحه را از بنیان تا انتها بسازند خیلی از عطرها و ادکلن های مدرن با استفاده از پایه های رایحه ساخته می شوند. هر پایه در ذات خود یک عطر پیش ساخته‌ است که از اسانس ها و مواد شیمیایی معطر ساخته شده، و بر اساس یک مفهوم ساده مانند «علف تازه بریده شده» و «سیب ترش آبدار» فرمول بندی شده اند. خیلی از عطرهای خط Aqua Allegoria  از شرکت Guerlain با مفاهیم رایحه ای ساده شان مثال خوبی از این هستند که پایه های رایحه چگونه می توانند باشند. از آنجایی که پایه ها قابل استفاده مجدد در عطرهای مختلف هستند، تلاش برای ساخت و توسعه پایه های جدید به اندازه تولید خود عطرهای موجود در بازار زیاد می باشد. غیر از استفاده مجدد، بکارگیری پایه ها در عطرسازی منافع دیگری نیز دارد:

• استفاده از مواد افزودنی که بوی «سخت» یا «پرقدرت» دارند، و به شکل پایه های ترکیب شده به وجود آمده اند، در عطر سازی راحت تر است.
• پایه می تواند بوی واقعی تری از یک چیز را نسبت به عصاره خود آن چیز ایجاد نماید. برای مثال، پایه برای انتقال بوی «گل رز تازه مرطوب» می تواند تقریب بهتری نسبت به اسانس گل رز ساده برای رساندن مفهوم بوی گل رز بعد از باران باشد. گل هایی مانند گاردنیا و سنبل که تا کنون امکان عصاره گیری از آنها وجود نداشته است، از طریق ترکیب پایه هایی به وجود می آیند که از داده های به وجود آمده از تکنولوژی هِدسپِیس تولید گردیده اند.
• یک عطرساز پس از دریافت یک درخواست می تواند با ترکیب چند پایه به سرعت یک مفهوم را ایجاد کرده، بازخورد آن را مشاهده نماید، و پس از دریافت پاسخ مثبت اصطلاحاً لبه های عطر را صیقلی و صاف می کند.